قدمت باغ پهلوان پور به اواخر دوره قاجار برمی گردد، و متعلق به یکی از تجار یزدی به نام علی پهلوان پور بوده است. این باغ در مهریز، محله مزویر آباد یزد قرار دارد. باغ جهانی پهلوانپور از بناهای مهم فرهنگی و تاریخی است که طبیعت ، هنر و معماری را در کنار هم به خود اختصاص داده است . این باغ به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است. این آب از قنات مشهور به «حسن آباد» سرچشمه میگیرد و به جز باغ پهلوانپور به طور مستقیم از هیچ یک از باغهای منطقه عبور نمیکند.علاوه بر این قنات این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد نیز، آبیاری میشود. مساحت باغ ۵هکتاراست که شامل یک مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه در بخش مرکزی، بنای زمستانخانه در جبهه غربی، برج گلین و فضاهای خدماتی مرتبط با آن در جبهه جنوب شرقی، فضاهای خدماتی (اصطبل، انبار، سرایداری و ... ) و کارگاه ریسندگی و قالی بافی در جبهه جنوبی است و حمام و آشپزخانه است. سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده اند. باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده میشود﴾ است که هر ۱۲ روز یکبار به آن متعلق میگیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است که به آن سبو نیز گفته میشود. درختان تنومند و سالخورده چنار در دو طرف جوی اصلی باغ قرار دارند. درختانی مثل انار، بادام و خرمالو در این باغ جود دارد و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نشان دهندهی آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است. مجموعه ورودی این باغ شامل برج , اصطبل و کاهدان است. اگر چه تاریخ احداث این سه بنا مربوط به دوره قاجار است ولی تزیینات این برج مانند تزیینات دوره زندیه است . زیباترین بنای باغ کوشک یا شربتخانه است که در آکس اصلیترین مسیر باغ قرار دارد. ساخت کوشک مربوط به دوره قاجار است که در سه سطح (دو طبقه و نیم﴾ طراحی شده است. همچنین در کنار کوشک آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته است که بوسیله حفاری از زیر خاک بیرون آورده شدند. بنایی مشهور به سرایداری که محل زندگی و کارگاه خدمهی این باغ بوده در جبهه شمالی باغ قرار دارد. بخش داخلی کوشک شامل : تالار, حوضخانه و گوشوارها است که آب قنات حسن آباد پس از آنکه وسط کوشک عبور میکند، و در باغ جاری میشود. بنای زمستانخانه است بنای معروف دیگری است که در این مجموعه وجود دارد، و چون جهت آن با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب میساخته است به زمستانخانه معروف است. این بنا در یک طبقه ساخته شده و اتاقهای نشیمن، پستو، طنبی و آشپزخانه را شامل میشود. این بنا در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۳۳۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برای مشاهده تصاویر عمودی از باغ پهلوان پور کلیک کنید.
برای مشاهده تصاویر افقی از باغ پهلوان پور کلیک کنید.
منبع متون:
سایت تیشینه
ایولا یزدیها . چقدر سخت کوشند