قلعه خورمیز

خورمیز مهریز واقع در استان یزد از بناهای تاریخی بسیار قدیمی این استان است که تاریخچه ی آن به دوران ساسانی باز می گردد. این قلعه به فرمان هرمز ابن انوشیروان ساسانی بر روی تپه ای سنگی و مشرف به روستای خورمیز بنا شده است. این قلعه بر روی صخره ای از رشته کوه‏ های منفرد شیرکوه در روستای خورمیز از محلات مهریز واقع شده است. در متون تاریخی از جمله در «جامع مفیدی» آمده است که «شاه هرمز پسر انوشیروان ساسانی به احداث روستای خورمیز امر فرموده و قلعه ای بر فراز کوه بساخت و نیز در تاریخ جدید یزد آمده است که برای مهرنگار در جنب مهرجرد دهی بساخت و آن را هورمیز نام کرد» و اکنون آن را خورمیز خوانند. قدمت قلعه به دوران ساسانی بر می گردد و دارای شش برج است. چهار برج چهار گوشه و دو برج قرینه یکدیگر جهت طول قلعه ساخته شده است. برج های دیده بانی قلعه در ضلع های شمال غربی و جنوب شرقی دارای تزئینات خشتی به صورت جناغی و چلیپایی می باشند. ارتفاع یکی از برج ها ۶ متر و قطر داخلی آن ۳٫۳ و قطر خارجی آن ۷ متر است. حصار قلعه که بر روی کوه قرار گرفته است تا دامنه از سنگ‏ های نتراشیده بنا شده و در قسمت‏ های فوقانی دیوار به ارتفاع تقریبی ۲ متر از خشت خام و روکش کاه‏گل می‏ باشد. هم‏چنین حصار قلعه دارای هفت برج دیده ‏بانی است که از تزئینات بیرونی جالب توجهی برخوردارند. مدخل ورودی دو طبقه است که طبقه اول دارای طاق های هلالی و طبقه دوم دارای طاق جناغی است. در سمت چپ قلعه “چاه سنگی” که معروف به چاه صاحب الزمان است، دیده می شود. درون اتاق ها و تاسیسات قلعه نشینان، سربازان و نگهبانان بوده که برخی از اتاق ها نیز سه طبقه بوده است. اتاق ها دارای تاقچه ها و پنجره ها و نورگیرهایی بوده و لبه دیواره های قلعه کنگره ای شکل و دارای تزئینات خاصی است. قلعه خورمیز به شماره ثبتی ۲۳۳۸ و در تاریخ ۸ خرداد ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

نمای بیرونی قلعه خورمیز